Fundamenty można wybudować na trzy sposoby:
- Wybranie całego gruntu pod budynkiem i użycie szalunków,
- Wykonanie szerokiego wykopu pozwalającego na ułożenie szalunków,
- Betonowanie ław fundamentowych w gruncie.
Sposób pierwszy. Wybranie całego gruntu pod budynkiem i budowa fundamentów z użyciem szalunków (w ten sposób robi się też płyty fundamentowe)
Krok 1. Prace geodezyjne.
Geodeta wskazuje miejsce posadowienia budynku zgodnie z projektem budowlanym.
Krok 2. Prace ziemne.
Wierzchnia część gruntu, humus, został składowany obok budowy. Przyda się podczas zakładania trawnika i ogrodu.
Pozostała grunt zostanie użyta do wyrównania i ukształtowania terenu.
Krok 3. Szalunki, czyli deskowanie ławy fundamentowej.
Szalunki pozwalają ukształtować fundamenty i pozwalają na ich zaizolowanie – jeżeli projektant przewidział izolację na ławie fundamentowej.
Krok 4. Beton podkładowy („chudy beton”)
Beton podkładowy ma taki sam skład jak beton właściwy – zawiera mniej cementu i często jest gęstszy. Jako beton podkładowy można zastosować suchą mieszankę betonową z niewielką ilością wody.
Beton podkładowy stosuje się z 4 powodów.
- Wyrównuje podłoże. Można równo ułożyć zbrojenie,
- Chroni beton przed zmieszaniem z piaskiem lub gliną,
- Chroni grunt przed deszczem i rozluźnieniem.
- Zwiększa odległość zbrojenia od gruntu, czyli daje dodatkową ochronę;
Krok 5. Zbrojenie ławy fundamentowej.
Stalowe pręty przewiązuje się strzemionami, czyli wygiętymi drutami zazwyczaj o kwadratowym kształcie, które utrzymują konstrukcje i zapewniają, że zbrojenie zostanie w miejscu podczas wylewania mieszanki betonowej.
Zbrojenie nie może dotykać gruntu: woda i znajdujące się w niej agresywne związki mogą spowodować korozję prętów zbrojeniowych. Z tego powodu zbrojenie układa się na podkładkach lub innych elementach, co zapewni otulinę betonową o odpowiedniej grubości.
Krok 6. Wykonanie uziemienia.
Powierzchnia styku uziemienia z ziemią powinna być duża i odporna na wilgoć. Można stosować szpilki, czyli kilkumetrowe pręty wbijane w ziemię, stalową taśmę tzw. bednarkę, którą prowadzi się dookoła domu (tak zwany uziom otokowy) lub połączyć przewód ze zbrojeniem fundamentów budynku – tak zwany uziom fundamentowy.
Uziom fundamentowy jest najtańszy i trwały. Do zbrojenia została zespawana w 2 miejscach bednarka (taśma stalowa), do której w przyszłości zostanie przyspawany przewód uziemiający.
Po wykonaniu uziomu elektryk powinien zrobić pomiary rezystancji i potwierdzić poprawność uziemienia.
Krok 7. Mieszanka betonowa.
Wylewamy do szalunków mieszankę betonową.
Wibrowanie betonu pozwala na wytrącanie powietrza i ułatwia rozprowadzenie mieszanki betonowej.
Po wylaniu mieszanki uzyskujemy ławy fundamentowe. Szalunki pozwalają uzyskać beton o oczekiwanej szerokości i wysokości.
Krok 8. Pielęgnacja betonu.
Beton potrzebuje kilkunastu dni, aby uzyskać odpowiednią wytrzymałość. Beton przykrywa się folią, aby nie tracił wilgoci.
Krok 9. Zdjęcie szalunków. Hydroizolacja – izolacja pozioma.
Fundamenty muszą być zabezpieczone przed wilgocią, przede wszystkim przed wodą podciąganą kapilarne z gruntu, a rodzaj zabezpieczenia określa projektant po zapoznaniu się z badaniami geotechnicznymi oraz kierownik budowy po ocenie gruntu. W przypadku tej budowy zastosowano izolację na ławach fundamentowych.
Krok 10. Ściany fundamentowe
Murowanie ścian fundamentowych – wynosimy budynek ponad poziom gruntu.
Krok 11. Izolacja pionowa.
Izolacja pionowa zabezpiecza ściany fundamentowe przed wilgocią. Izolacja pionowa musi być szczelnie połączona z izolacją poziomą.
Krok 12. Termoizolacja fundamentu.
Fundament zostaje zaizolowany styropianem XPS – to twardy styropian który kilka razy mniej nasiąka wodą niż zwykły styropian, którego używamy do izolacji ścian lub który kładziemy na podłogę.
Cel: ograniczenie strat ciepła przez fundamenty, zmniejszenie ryzyka pojawienia się wilgoci, ograniczenie ryzyka zamarznięcia wody.
Krok 13. Membrana kubełkowa.
Membrana zabezpiecza fundament przed gryzoniami i konarami drzew oraz chroni podczas zasypywani a i zagęszczania gruntu. Membrana kubełkowa nie jest hydroizolacją bo nie jest szczelna, ale zależnie od rodzaju i sposobu ułożenia może stanowić warstwę drenażową, która odprowadzi ewentualną wodę z dala od ściany fundamentowej.
Krok 14. Zasypywanie fundamentów i obsypywanie fundamentów od zewnątrz.
Materiał do zasypywania powinien odpowiednio się zagęszczać – inaczej grozi to osiadaniem podłogi. Traktujemy materiał jako element konstrukcyjny i dlatego nie wolno zasypywać fundamentów humusem – to materiał organiczny, gliną ani materiałem, który wybraliśmy spod przyszłego budynku – z wyjątkiem sytuacji, gdy można go odpowiednio zagęścić.
Zagęszczenie odbywa się warstwami po ok. 15 – 20 centymetrów. Można sprawdzić stopień zagęszczenia przez geotechnika.
Powinno się obsypywać fundamenty zarówno od strony wewnętrznej, jak i zewnętrznej, aby uniknąć wypchnięcia ściany fundamentowej podczas zagęszczania.
Warto zagęścić grunt w miejscach, w których będzie kostka, podjazd i taras.
Krok 15. Kanalizacja
Układane są rury od kanalizacji z odpowiednimi spadkami. Po ułożeniu rur zasypuje je się kruszywem, a następnie zagęszcza.
Krok 16. Chudziak – warstwa wyrównawcza podłogi
Na chudziaku będzie w następnych etapach budowy układana hydroizolacja i styropian, układane ogrzewanie podłogowe oraz przygotowywana wylewka.
Sposób drugi wykonania fundamentów. Szeroki wykop pod ławy fundamentowe.
Pokazany wcześniej sposób wykonania fundamentów jest wzorcowy, ale także najdroższy. Wybraliśmy całą ziemię pod przyszłym budynkiem aż do poziomu ław fundamentowych. Oznacza to wyższy koszt operatora koparki i – przede wszystkim – wysoki koszt nawiezienia i zagęszczenia ziemi pod przyszłym budynkiem.
Sposób drugi polega na zebraniu całego humusu znajdującego się pod przyszłym budynkiem, a następnie wykonanie szerokich wykopów, w których zostaną ułożone szalunki ławy fundamentowej. Pozostałe kroki są identyczne jak w sposobie 1: po ułożeniu szalunków daje się beton podkładowy, układa zbrojenie i zalewa ławy fundamentowe mieszanką betonową.
Zalety tego rozwiązania: nie wybieramy gruntu pod całym przyszłym budynkiem, a jedynie pod ławami. Oznacza to oszczędność na pracy operatora koparki oraz na kruszywie do zasypywania fundamentów.
Wykonanie wykopów tylko pod ławy fundamentowe można wykonać, jeżeli badania geotechniczne stwierdzą, że rodzimy grunt jest odpowiedni – czyli zagęszczony w wystarczającym i równym stopniu oraz spoisty – nie obsypuje się. Budowa na nieodpowiednim gruncie zwiększa ryzyko nierównomiernego osiadania budynku.
Uwaga. Niestaranność wykonawcy także może zwiększyć ryzyko osiadania. Podczas prac grunt rodzimy może ulec uszkodzeniu – zdeptaniu, zamoknięciu, osunięciu i dlatego wierzchnia warstwa gruntu powinna zostać ręcznie, łopatami, zdjęta przed zasypaniem fundamentów.
Sposób trzeci. Ławy betonowane w gruncie.
Sposób ten polega na zebraniu całego humusu znajdującego się pod przyszłym budynkiem, a następnie wykonaniu wykopów o szerokości ław fundamentowych.
Mieszanka betonowa jest wylewana bezpośrednio do wykopu.
Taki sposób działania jest możliwy tylko na gruntach spoistych, czyli takich, które się nie obsypują. Jeżeli wykop zostanie precyzyjnie ukształtowany, uporządkowany, a podczas zalewania fundamentów nie będzie obsypywała się ziemia, tak przygotowane fundamenty będą wykonane prawidłowo.
Nie polecamy jednak tego sposobu z kilku przyczyn:
- Wykonanie precyzyjnego wykopu rzadko jest możliwe. Mieszanka betonowa wylewana bezpośrednio w grunt może go naruszyć lub podmywać. Zmieszanie mieszanki z ziemią zmniejszy parametry betonu i przyspieszy korozję zbrojenia
- Po wykonaniu wykopu może pojawić się woda gruntowa, która całkowicie zniszczy wykop.
- Przepłacisz za mieszankę betonową.
Dzięki szalowaniu fundamentów nie grozi obsypywanie się ziemi, tworzymy ławy o wymiarach zgodnych z projektem oraz wiemy, ile zamówić betonu: wystarczy spojrzeć do projektu lub zmierzyć długość, szerokość i głębokość szalunków. Z tych powodów szalowanie fundamentów jest pewnym standardem, z którego można zrezygnować tylko w szczególnych przypadkach – takich jak możliwość wykonania precyzyjnego, czystego wykopu. Porównując oferty wykonawców zwróć szczególną uwagę na szalowanie fundamentów: więcej o tym w kolejnych odcinkach kursu.
Decyzja o rezygnacji z szalunków powinna zapaść po wykonaniu próbnego wykopu, a powinien ją podjąć kierownik budowy.
Beton podkładowy
Wykonawcy proponują rezygnację z betonu podkładowego („chudego” betonu). Beton podkładowy i ułożone na nim szalunki zapewniają odpowiednią otulinę i zmniejszają ryzyko korozji prętów zbrojeniowych w betonie właściwym. Brak betonu podkładowego nie jest błędem, jeżeli zbrojenie zostało dobrze wykonane i równo ułożone (podłoże powinno być równe i zagęszczone) i pod warunkiem zwiększenia grubości otuliny betonowej do 7 centymetrów.
Jeżeli nie ma betonu pokładowego, wykop koniecznie musi być wyłożony folią, która zatrzyma wodę, nie pozwoli na mieszanie betonu z gruntem i zapobiegnie przenikaniu mleczka cementowego z mieszanki betonowej do gruntu. Wylewanie mieszanki betonowej bezpośrednio do wykopu nie wyłożonego folią jest ogromnym błędem!
Zalecamy stosowanie betonu podkładowego z prostego powodu: pozwalają wykonawcy równo i dobrze ułożyć zbrojenie, aby zapewnić odpowiednią otulinę betonową. Jeżeli wykonawca proponuję zrezygnować z betonu podkładowego, ale dobrze przygotuje szeroki wykop, aby zwiększyć grubość otuliny betonowej, wyłoży wykop folią i bardzo dobrze ułoży zbrojenie, to wszystko będzie OK.
Poznałeś 3 sposoby budowy fundamentów. Przed rozmową z wykonawcami, porozmawiaj z projektantem i kierownikiem budowy i ustal, który sposób wykonania fundamentów będzie poprawny.
Teraz wiesz jak wygląda budowa fundamentów, co ułatwi Ci wybrać rzetelnych wykonawców do każdego etapu: geodetę do wytyczenia obrysu budynku, operatora koparki, murarzy, do wykonania fundamentów i stanu surowego otwartego, elektryka do wykonania uziomu oraz przyłącza i hydraulika do ułożenia rur wodnych i kanalizacyjnych.
O tym, jak wybrać wykonawców z konkretnej branży i jakie zadawać pytania – w kolejnych odcinkach.
Dodatkowe informacje:
Po publikacji filmu spotkaliśmy się z opiniami, które wymagają dodatkowego objaśnienia.
Niektórzy wykonawcy proponują:
1. Rezygnację z folii i wylewanie mieszankę betonową bezpośrednio do gruntu – jeżeli jest to glina. Wystarczy – podobno – zagęścić glinę.
Odpowiedź:
– Gliny nie zagęszcza się zagęszczarką – nie da się. Do zagęszczania gliny w budownictwie drogowym służą specjalne walce.
– Brak folii lub betonu podkładowego spowoduje przenikanie mleczka cementowego i/lub wody z betonu niezależnie od rodzaju gruntu. Zmniejszy to stosunek wody do cementu i zmniejszy wytrzymałość betonu.
Zalecamy stosowanie folii lub betonu podkładowego.
2. Wylewanie mieszanki betonowej do szalunków lub wykopu wyłożonego folią, w którym znajduje się woda.
W takiej sytuacji nie grozi obsypywanie się gruntu, a woda zostanie wyparta przez beton i konsystencja betonu zmnieni się w niewielkim stopniu.
Nie jest to rozwiązanie idealne, ale dopuszczalne – oczywiście za zgodą kierownika budowy.
3. Wylewanie mieszanki betonowej w grunt gliniasty, w którym znajduje się woda.
To błąd. Nie można wylewać mieszanki betonowej na rozmiękczoną, plastyczną glinę. Rozmiękczona glina drastycznie traci swoje właściwości wytrzymałościowe wraz ze wzrostem zawartości wody.
Zalecamy stosowanie folii lub betonu podkładowego.
Podsumowanie – który wybrać wariant wykonania fundamentów?
Wybierz wariant 1 (wybranie całego gruntu pod budynkiem i budowa fundamentów z użyciem szalunków), jeżeli zależy Ci na jak najwyższej jakości prac lub jeżeli grunt rodzimy nie ma odpowiedniej nośności, czyli musisz zrobić wymianę gruntu. Taka konieczność na pewno jest dokładnie opisana w projekcie. Skonsultuj się z kierownikiem budowy.
Wybierz wariant 2 (Szeroki wykop pod ławy fundamentowe), jeżeli chcesz zaoszczędzić na pracy operatora koparki oraz zmniejszyć koszty transportu i zagęszczenia kruszywa pod przyszłym budynkiem. Pamiętaj, że zdjęcie humusu zawsze jest konieczne pod całą powierzchnią budynku, a ostatnie centymetry wykopu, bezpośrednio pod ławą trzeba wykonać ręcznie lub dokładnie koparką, tzw. skarpówką (bez zębów). Jest to zwykle najlepsze rozwiązanie w dobrych warunkach gruntowych.
Wybierz wariant 3 (Ławy betonowane w gruncie), jeżeli masz grunty spoiste (takie, które się nie obsypują) pamiętając, że jest to najgorsze z wymienionych rozwiązań.
FAQ
1. Co jest lepsze jak dystans między chudym betonem a zbrojeniem – kształtki plastikowe takie jak wskazane w filmie, czy może kształtki betonowe?
Obydwa rozwiązania są równoważne.
2. Jak to jest z dodatkową szerokością zewnętrzną szerokich wykopów pod drenaż opaskowy – ile dodać zewnętrznie do 20 cm względem szerokości ław?
To zależy od rodzaju gruntu, trzeba ukształtować wykop przede wszystkim tak, aby się nie obsypywał. Na sam drenaż potrzeba około 50 cm, czyli rura o średnicy 10 cm i po 20 cm obsypki z każdej strony.
3. Na ile dokładnie szalować chudy beton z gruszki (wykonawca nie wykonuje suchego betonu). Wykonawca wskazał możliwość ułożenia desek wciśniętych w podłoże gruntowe do szalowania betonu podkładowego, a na betonie podkładowym ma być w moim projekcie papa pod ławy.
Nie trzeba tego szalować dokładnie, boczne krawędzie nie muszą być równe. Jeśli na chudym betonie masz papę, to ważna jest jego górna powierzchnia – gładkość i poziom.
